Abjuu Fara’oon
Fara’oon Gibxii sodaa irraa kan ka’e ni raafame. Mul’ata Bani Israa’el (ijoollee Israa’el) kan inni akka waan gatii hin qabneetti ilaalun kuffifamuu qaba ture.
fakkeenya mul’annichaa of eeggannoodhaan erga ilaalee booda, dhaabichi mucaan adda ta’e tokko Israa’eloota gidduutti akka dhalatu, dhumarrattis, ka’uun isaa cunqursaa isaanii akka xumuramu tilmaameera.
Kanaaf, ijoollee dhiiraa Israaʼeloota irraa dhalatan hunda akka ajjeesan ajajni kennameera.
إِنَّ فِرۡعَوۡنَ عَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلَ أَهۡلَهَا شِيَعٗا يَسۡتَضۡعِفُ طَآئِفَةٗ مِّنۡهُمۡ يُذَبِّحُ أَبۡنَآءَهُمۡ وَيَسۡتَحۡيِۦ نِسَآءَهُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Yeroo hundumaa ummata Israa’el — sanyii Nabi Yaqub (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) cunqursaa waan tureef, murtii kana kennuu keessatti rakkoon naamusaa isa mudate hin turre.
Israa’eloonni garboota Fara’oonii fi warra Gibxii qofa ta’anii kan tajaajilan si’a ta’u, kaffaltii xiqqoo ykn homaa hin arganneen hojii hojjechuuf dirqaman. Akka lammii gad-aanaa mirga hin qabneetti ilaalama turan.
Warri Gibxii Fara’oon waaqeffatanii gaaffii isaa hunda gaaffii malee raawwachaa turan. Waaqolii inni deggeru waaqeffatu turan. Dhimma kamiinuu isa mormuun akkuma ajaja du’aa mataa keetii mallatteessuu gaarii ta’a.
Ummanni Fara’oon sodaatee, shirkitti amanuu baatus mormii malee daandii Mootii isaanii hordofan.
Daa’imman dhiiraa Israa’eloota irraa dhalatan hundi ajjeefamanii Fara’oon rakkoo haaraa tokkoon hafe.
Beektonni isaa akkas jedhanii akeekkachiisan:
“Jaarsoliin Israa’el ni du’u, dargaggoonni ni qalamu, kun badiisa isaaniitti nama geessa.Kana irraa kan ka’e humna namaa warra siif hojjetan ni dhabda.” jedhaniin.
Sana booda ogeeyyiin imaammata marsaa qalma to’achuuf Fara’ooniif yaada dhiyeessan: waggaa jalqabaa keessatti ijoolleen dhiiraa hundi ni qalamu, waggaa itti aanutti ammoo ni baraaramu, itti fufuun kkf fi kkf.
Fara’oon furmaanni kun caalaatti dinagdee kan qabu ta’uu isaa waan argateef, karoora sana salphaatti tumate.
Dhaloota Nabi Muusaa (a.s)
Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) ishee kakaase:
وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰٓ أُمِّ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَرۡضِعِيهِۖ فَإِذَا خِفۡتِ عَلَيۡهِ فَأَلۡقِيهِ فِي ٱلۡيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحۡزَنِيٓۖ إِنَّا رَآدُّوهُ إِلَيۡكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Abdii Gooftaatiin of tasgabbeessitee, haati kun dhoksaadhaan ilma ishee hoosiste. Muusaa (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) jettee moggaaste.
Iyyi daa’ima Muusaa (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) waraana Fir’a’oon irratti shakkii akka harkisu yeroo mirkanaa’e, haati akka Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) jedhe raawwachuun yeroon isaa ga’eera jettee murteeffattee daa’ima ishee waliin gargar baate.
Garaa ulfaataa ta’een, qamadii tokko faashinii goote.
Yommuu qacceen bishaan laga Abbayyaa tuqxu Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) dalga akka lallaafatu ajaje. Akkuma qajeelfama kennametti bishaan tasgabbaa’ee qaruuraa sana gara fuulduraatti raasee, daa’ima Muusaa (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) tasgabbeesse.
Haati Muusaa (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) akkuma haadholii hundaa nageenya isaaf yaadda’aa turte.
Intalli ishee hanga danda’ametti qarqara lagaa akka hordoftu, achiis argannoo ishee akka isheef himtu qajeelfama kennite. Kuni barsiisa Nabiyyii (صلى الله عليه وسلم) wajjin wal fakkaata, namni tokko gaala isaa hidhee Rabbitti abdachuu qaba moo hin hidhamne dhiisee Rabbiin irratti hirkataa jedhee gaafatame.
ergamaan Rabbii (صلى الله عليه وسلم) deebisee, .
“Hidhaatii eergasii Rabbiin irratti hirkadhaa.” (Jaamii at-Tirmidhi 2517) . jedhan.
وَأَصۡبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَىٰ فَٰرِغًاۖ إِن كَادَتۡ لَتُبۡدِي بِهِۦ لَوۡلَآ أَن رَّبَطۡنَا عَلَىٰ قَلۡبِهَا لِتَكُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
وَقَالَتۡ لِأُخۡتِهِۦ قُصِّيهِۖ فَبَصُرَتۡ بِهِۦ عَن جُنُبٖ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Argannoo Qarqara Lagaatti
Obboleettiin Muusaa (عَلَيْهِ ٱلسَّلَامُ) adeemsa qaruuraa(buqqee) daa’imni keessa jiru hordofte. Baayʼee kan ishii sodaachise, qaruuraa sun qarqara lagaa masaraa Faraʼoon ala jirutti boqote.
Hojjetoota masaraa sanaa keessaa tokko qaruuraa ajaa’ibaa qarqara galaanaa irra ciisee jiru sana hubate. Fedhii beekuu irraa kan ka’e ija keessa ilaalan, keessa isaaniitti daa’ima tokko qofa argatan. Isaanis waa’ee daa’ima dhoksaa qaruuraa keessa jiruu Fara’oonii fi mootittiidhaaf gabaasuuf qaruuraa sana qabatanii gara masaraa mootummaatti ariifatan.
Asiya, haati manaa Fara’oon, lubbuu xiqqoo masaraa isheetiin alatti mul’atteef jaalala ibsamuu hin dandeenye itti dhaga’ame. Mucaa mataa ishee dhalchuu dadhabuu ishee ni beekti turte, haa ta’u malee daa’ima dhiiraa hawwitee turte — tarii kun kennaa Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) isheef kenne ta’uu danda’a.
Yeroo daa’ima sana baaskitii(buqqee) keessaa kaaftutti dhungatte.
Oduu daa’ima kanaa dafee masaraa guutuu keessa naanna’e. Oduun kun Faraʼoon bira yommuu gaʼu, deebii adda taʼe kenne. Dubartiin Israa’el tokko mucaa ishee labsii isaa irraa baraaruuf yaaliin dhumaa ta’uu akka hin oolle tilmaameera. Osoo hin sochoonee fi gaabbii tokko malee daa’imni kun hiree ijoollee dhiiraa kaanii akka qooddatu qabbanaa’ee ajaje.
Asiya (ra) gara abbaa warraa ishee(Fir’awunaa ) garagaltee akkas jettee gaafatte:
“Daa’imni kun anaafi siif madda gammachuuti.”
Faraʼaan haati manaasaa daaʼima sana hammattee dhungachaa utuu jirtuu gammachuudhaan booʼaa yommuu qabattu ilaalaa ture. Akkas gammachuu ishee argee hin beeku.
Asiyaan guutummaatti faallaa Fara’oon ture. Osoo inni kaafira ta’ee Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) jabeessitee amante turte. Inni gara jabeessa fi abbaa irree ture, taʼus isheen gara laafessa, micciiramaa fi garaa gaarii qabdi turte.
Isheenis kadhatte, .
وَقَالَتِ ٱمۡرَأَتُ فِرۡعَوۡنَ قُرَّتُ عَيۡنٖ لِّي وَلَكَۖ لَا تَقۡتُلُوهُ عَسَىٰٓ أَن يَنفَعَنَآ أَوۡ نَتَّخِذَهُۥ وَلَدٗا وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
daa’imman reefuu dhalatan hundi akka du’an kan ajaje Fara’oon, osoo hin beekin mucaa jiraachuu isaa ittisuuf yaale sana guddisaa ture.
“Dhuma kanaa hunda quba hin qaban (hin beekan) turan.”
Muusaan (عَلَيْهِ لسَّلَامُ) Haadha Isaa Waliin Walitti Argama
Masaraa mootii keessatti sagaleen dhaga’amaa ture. Narsiiwwan jiidhaan hedduun hiriiranii osoo daa’imni beela namni tokkollee quubsuu hin dandeenyeen boo’u. Obboleettiin Muusaa (عَلَيْهِ پلسَّلَامُ) kan daa’ima kana duukaa qarqara laga Abbayyaa irra deemte, jijjiirama ajaa’ibaa taateewwanii kana ajaa’ibsiifattee ilaalaa turte.
Daa’imaa fi mootittii ifatti dhiphattee turteef yaaddoo irraa kan ka’e akkas jettee dubbatte:
۞ وَحَرَّمۡنَا عَلَيۡهِ ٱلۡمَرَاضِعَ مِن قَبۡلُ فَقَالَتۡ هَلۡ أَدُلُّكُمۡ عَلَىٰٓ أَهۡلِ بَيۡتٖ يَكۡفُلُونَهُۥ لَكُمۡ وَهُمۡ لَهُۥ نَٰصِحُونَ
Yeroo sanatti intalli ishee bartee galtee dinqii Muusaan (عَلَيْهِ لسَّلَامُ) mana mootii keessatti lubbuun jiraachuu fi hawwii mootittiin akka mootiitti isa guddisuuf qabdu gammachuudhaan itti himte. Akkasumas mootittiin tajaajila ishee akka jiidhinsa Muusaa (عَلَيْهِ لسَّلَامُ) ta’uun akka barbaaddu itti himte. Osoo hin tursiisin gara masaraa mootummaatti fiigde.
Haati Muusaa (عَلَيْهِ لسَّلَامُ) kun tasgabbii Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ) isheef kenne ta’uu hubatte.
Rabbiin (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعلَىٰ) Qur’aana keessatti akkana jedha:
dandeettii Rabbiitin isiinis deebii kenniteef
“anin dubartii aanan harmi isii mi’aawuuti, foolii gaariis qaba, daa’imni kamuu harma kiyyaa hin didu jettee deebisteef.
Muusaan (عَلَيْهِ لسَّلَامُ) Guddate
…itti fufa