Agarsiisa tokkummaa kanaan dura hin argamneen, ogeeyyiin fayyaa, dhukkubsattoonni, leelliftoonni, bakka bu’oonni dhaabbilee hawaasa siivikii fi namoonni dhuunfaa miliyoona 47 ol ta’an faalama qilleensaa hir’isuu fi fayyaa namootaa dhiibbaa hamaa irraa eeguuf tarkaanfii hatattamaa akka fudhatamu waamicha sagalee guddaa qabu mallatteessaniiru.
Faalamni qilleensaa balaa naannoo fayyaa namaa irratti miidhaa guddaa geessisan keessaa isa tokko yoo ta’u, jijjiirama qilleensaaf gumaacha guddaa kan qabudha. Waggaatti namoonni gara miliyoona 7 ta’an faalama qilleensaatiin kan du’an yoo ta’u, kunis irra caalaa dhukkuboota sirna hargansuu fi onnee fi ujummoolee dhiigaatiin du’u.
Waamichi hojii addunyaa kun, kan Dhaabbata Fayyaa Addunyaa (WHO) fi dhaabbilee fayyaa idil-addunyaatiin durfamu, Yaa’ii Addunyaa Lammaffaa Faalama Qilleensaa fi Fayyaa, kan Amajjii 25–27 bara 2025 Kolombiyaa, Kaartaajenaatti gaggeeffamuuf jiru irratti ni dhiyaata.
“Hawaasa fayyaa irraa namoonni miliyoona 47 faalama qilleensaa irratti tarkaanfii hatattamaa, ija jabina, saayinsii irratti hundaa’e akka fudhatamu waamicha ifa ta’e kan dhiyeessan yoo ta’u, sagalee isaanii dhaga’amuu qaba,” jedhan Daarektarri Olaanaa WHO Dr Teedroos Adhanom. “Addunyaa irratti WHOn biyyoonni faalama qilleensaa furuu fi dhukkuba inni fidu ittisuuf meeshaalee ragaa irratti hundaa’an akka hojiirra oolchan deeggaraa jira. Yaa’ii Faalama Qilleensaa fi Fayyaa WHO isa lammaffaa Kaartaajenaatti gaggeeffamu irratti meeshaalee sana hojiirra oolchuu fi lubbuu namaa baraaruuf biyyoonni waadaa qabatamaa seenan arguuf abdii qabna.”
WHO fi Mootummaa Kolombiyaan kan qophaa’e konfiraansiin kun hoggantoota siyaasaa, bakka bu’oota dhaabbilee hawaasa siivikii, dhaabbilee UN fi barsiisota walitti fiduun ajandaa qilleensa qulqulluu addunyaa kan fayyaa hawaasaa, deebii jijjiirama qilleensaa fi misooma itti fufiinsa qabuuf waadaa gale, akka addunyaattis ta’e biyya keessaatti ni oofu.
Hawaasni fayyaa faalama qilleensaa ulfaataa ta’e hubachuun, mootummoonni tarkaanfii hatattamaa fi hawwataa ta’e akka fudhatan, gadi lakkifamuu hir’isuuf, ulaagaalee qulqullina qilleensaa ciccimoo ta’an hojiirra oolchuuf, akkasumas gara madda anniisaa qulqulluutti ce’uun fayyaa namootaa fi pilaaneetiif faayidaa dachaa akka banan gaafachaa jira. Mata dureen kun Walgahii Sadarkaa Ol’aanaa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii bara 2025 dhukkuboota daddarboo (NCDs) irratti gaggeeffamu duras xiyyeeffannoo kan kennu yoo ta’u, hoggantoonni addunyaa tarkaanfii cimaa akka fudhatan waamicha ni taasifama.