waqtiilee (season)

Waqtiin jechuun jijjiirama haala qilleensaa, ikoloojii fi baay’ina sa’aatii ifa guyyaa naannoo murtaa’e irratti hundaa’uun qoqqoodinsa waggaa dha. Lafa irratti, waqtiileen bu’aa walfakkeenya aksiyoonaa orbiiti lafaa naannoo Aduutti garagalee jiruuti. Naannoolee qilleensa qabbanaawaa fi poolaarii keessatti, yeroon jijjiirama cimina ifa aduu fuula lafaa ga’uun kan mallatteeffamu yoo ta’u, garaagarummaan kanaa bineensonni hirriba qorraa akka keessa...

AI jechuun maal jechuudha? Teeknooloojiin AI Waan Akkamiiti?

AI jechuun maal jechuudha? AI jechuun Artificial Intelligence, hiikaan isaa Ogbarruu/Yaada Namoota fakkeessu jechuudha. Akka afaan Oromoo salphaan yoo ibsamu:  Teeknooloojii kompitara ykn meeshalee gara garaa kan ogummaa nama fakkaatu qaban jechuudha. Kana jechuun kompiterri ykn systemiin tokko yaaduu, hubachuu, murteessu, barachuu, rakkoo furuu danda’u. Amala AI maal fa’i? AI’n hojiiwwan hedduu nama fakkaatan raawwata....

Kalaqa Raadiyoo

Kalaqni qunnamtii raadiyoo waggoota kurnan hedduudhaaf bu’uura ti’oorii hundeessuun, qorannoo yaalii dambalii raadiyoo, fi guddina injinariingii fi teeknikaa dabarsuu fi adda baasuu isaanii wajjin walqabatee ture. Guddinni kun Guglielmo Marconi dambalii raadiyoo gara sirna qunnamtii wayaa malee akka jijjiiru isa dandeessiseera. Yaadni sibiilli telegiraafii elektirikii barbaachisu dhabamsiisuu danda’a, telegiraafii wayaa malee uumuu danda’a jedhu, qunnamtiin...

Obboleeyyan Wright kan xiyyaara uuman

وَٱلۡخَيۡلَ وَٱلۡبِغَالَ وَٱلۡحَمِيرَ لِتَرۡكَبُوهَا وَزِينَةٗۚ وَيَخۡلُقُ مَا لَا تَعۡلَمُونَ Farda, gaangewwaniifi harrootas akka yaabbattaniifi miidhaginaaf jecha (isiniif uume), Wantoota isin hin beeknes ni uuma.  Suuraa  An-Nahl 16:- 8 wantoonni ilmi namaa dur hin beekne kan uumaman sun maal faadha ? Obbolaan Raayit, Orville Wright (Hagayya 19, 1871 – Guraandhala 30, 1948) fi Wilbur Wright (Ebla...

Roobart “Bob” network kan uume

Roobart “Bob” Melancton Metcalfe (Ebla 7, 1946 dhalate) injinarii fi abbootii qabeenyaa Ameerikaa yoo ta’u, bara 1970moota keessa guddina interneetii keessatti gumaacha godheera. Inni Ethernet waliin kalaqee, 3Com waliin hundeesse, akkasumas seera Metcalfe kan bu’aa networkii telekoomii ibsu boce. Metcalfe bara 1990moota keessa intarneetiin akka badu tilmaamuun dabalatee tilmaama hedduu kan dhugoomu hin dandeenyes taasiseera....

Tarree dhukkuboota fi jeequmsa daa’immanii

Jechi dhukkuba daa’immanii jedhu dhukkuba umurii waggaa 18 ykn 21 osoo hin guutin qabamee ykn mallattoo isaa mul’atu agarsiisa. Dhukkuboonni kunneen hedduun isaaniis namoota ga’eessotaan qabamuu danda’u. Dhukkuboonni daa’immanii tokko tokko kanneen akka: Dhukkuboota daa’imman da’umsa boodaa fi daa’imman waggaa shan gadii Dhukkuba ijaa gonococcal neonatorum jedhamu Odeeffannoo dabalataa: Infeekshinii daa’immanii Infeekshinii kaandidaa albikaansii Infeekshinii...

Tarree gosoota kaansarii

Kan armaan gadii tarree gosoota kaansariiti. Kaansariin garee dhukkuboota baay’inni seelotaa haala hin baramneen dabaluu kan of keessaa qabu yoo ta’u, kutaalee qaamaa biroo weeraruu ykn babal’achuu danda’a. Tuumorri ykn citaan hundi kaansarii miti; benign tumors gara kutaalee qaamaa birootti waan hin babal’anneef akka kaansariitti hin ramadamu.Kaansariiwwan adda addaa beekaman 100 ol ta’an kan nama...

Tarree dhukkuboota ofirraa ittisuu

Barreeffamni kun tarree dhukkuboota ofirraa ittisuu qaamaa (autoimmune diseases) ni kenna. Haalli kunniin, sirni ittisa qaamaa dogoggoraan seelii ofii isaa irratti haleelu, qaamolee fi sirnoota qaama keessa jiran adda addaa irratti dhiibbaa qaba. Tokkoon tokkoon jeequmsaa qaama jalqabaa ykn kutaa qaamaa inni miidhu fi autoantibodies kanaan walqabatan kanneen akkaataa idileetti namoota dhibee kanaan adda baafaman...

shimbirroota

Simbirroonni garee lafee dugdaa dhiiga ho’aa qaban kanneen gita Aves kan ta’an yoo ta’u, rifeensa, qoochoo ilkaan hin qabne, hanqaaquu qola jabaa qabu, saffisa meetaabolii olaanaa, onnee golee afur qabuu fi lafee cimaa garuu salphaa ta’een kan beekamanidha. Simbirroonni addunyaa guutuu kan jiraatan yoo ta’u, guddinni isaanii simbirroo beeyladaa 5.5 cm (2.2 in) irraa kaasee...

Amfibiyaanii

Amfibiyaanonni miseensota gita Amfibiyaa ti. Kanneen lubbuun jiran hantuuta (toads dabalatee), salamander (newts dabalatee) fi caecilians dha. Isaanis lafee dugdaa miila afur kan qaban yoo ta’u dhiiga qabbanaawaa kan qabanidha. Amfibiyaanonni hanqaaquu isaanii bishaan keessa kan kaaʼan siʼa taʼu, yeroo baayʼee immoo koonyaa foomii keessa kaaʼu. Erga baala baafatanii booda qamalee yoo ta’an, isaanis bishaan...